ระบบรถไฟ ใน ญี่ปุ่น กับการแสดง ความรับผิดชอบ ในความผิดที่ผู้โดยสารไม่ได้ทำ

ที่โตเกียว ภาพเจ้าหน้าที่สถานีช่วยกันดันอัดคนเข้าสู่ขบวนในเวลาเร่งด่วน และคนก็ยินดีให้เจ้าหน้าที่สถานีดันเข้าไปในขบวนรถนั้นเป็นภาพที่เราไม่อยากจะเชื่อสายตา นั่นเป็นเพราะ ระบบรถไฟ JR ใน ญี่ปุ่น เป็น รถสาธารณะ ที่คนใช้มากที่สุด มีประสิทธิภาพดีที่สุด ด้วยโครงข่ายที่ครอบคลุมทุกเส้นทาง ราคาที่ไม่แพง และความตรงต่อเวลา ซึ่ง ระบบรถไฟ ที่ ญี่ปุ่น ถือว่ามีความเป๊ะมาก ทุกคนสามารถกะเวลา วางแผนการเดินทาง แวะกินราเมง และวิ่งขึ้นรถไฟไปได้เลย เรียกได้ว่านับเวลากันเป็นวินาทีต่อวินาที

แม้รถไฟญี่ปุ่นเข้มงวดเรื่องเวลามาก แต่ไม่ได้หมายความมันจะควบคุมได้ตลอด เมื่อเกิดความผิดพลาดขึ้น รถไฟจึงต้องแสดง ความรับผิดชอบ ในความผิดพลาดของหน้าที่ตัวเอง เมื่อรถไฟเกิดปัญหาเรื่องความล่าช้า จะรีบประกาศอย่างรวดเร็วเพื่อให้คนรู้ และมีหลักฐานสำคัญให้กับผู้โดยสาร ที่เรียกว่า “ Densha chien shoumeisho ” หรือ ใบรับรองการล่าช้า จากรถไฟญี่ปุ่นนั่นเอง

ทุกคนรู้ว่าคนญี่ปุ่นมีนิสัยเข้มงวดมากแค่ไหน รวมถึงในด้านความมีระเบียบวินัย การเคารพกฎระเบียบในสังคมต่าง ๆ แม้แต่การข้ามถนนที่ถึงถนนจะโล่ง คนก็ยังรอสัญญาณไฟ โดยเฉพาะเรื่องความตรงต่อเวลา เป็นเรื่องที่คนญี่ปุ่นให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก เพราะเขาเชื่อว่าความตรงต่อเวลาคือมารยาทที่สำคัญและแสดงถึงความสามารถของคน พนักงานบริษัทจะไปถึงที่ทำงานก่อนเวลา เพราะการไปทำงานสายเปรียบเสมือนเป็นคนไม่มีความสามารถ ทำให้การทำงานเป็นทีมเดือดร้อน หากไม่สามารถรักษาความตรงต่อเวลาได้อาจเสี่ยงถึงขั้นตกงาน

หากมีนัดกันถึงจะเป็นการนัดกันอย่างไม่เป็นทางการ แต่ก็ต้องรักษาเวลา ขนาดเป็นเพื่อนกันก็ยังเข้มงวดและมักไปก่อนนัดอย่างน้อย 5 นาที ไม่มีหยวน ๆ กันไปเหมือนบ้านเรา

ตามที่กล่าวข้างต้น น่าจะเห็นภาพปัญหา ผลกระทบ และความเครียดหากจะต้องเข้าทำงานสาย ดังนั้นหากวันใดเกิดเหตุสุดวิสัยที่เกิดขึ้นจากความผิดของระบบรถไฟ ไม่ว่าจะเป็นอุบัติเหตุระหว่างขบวน ปัญหาไฟฟ้าภายในระบบ ปัญหาโดยสารน้ำหนักเกิน คนกระโดดรางรถไฟ หรือแผ่นดินไหว บริษัทรถไฟของญี่ปุ่นจะออก ตั๋วแจ้งล่าช้า ให้เพื่อไปยื่นกับบริษัท

โดยตั๋วแจ้งล่าช้านี้มีหน้าที่บอกว่ารถไฟขบวนนี้ล่าช้ากี่นาที เพราะอะไร เพื่อให้ผู้โดยสารที่ได้รับผลกระทบนำกระดาษเล็ก ๆ แผ่นนี้ไปแสดงต่อสถานที่ที่กำลังจะไป เช่น โรงเรียน บริษัท เพื่อเป็นหลักฐานแสดงเหตุผลของการมาสายว่าไม่ได้เกิดจากความผิดพลาดของตัวผู้โดยสารเอง และเป็นการแสดงความรับผิดชอบในความผิดพลาดในหน้าที่ตนเองของรถไฟ

เจ้าหน้าที่จะจัดทำเอกสารนี้เมื่อรถไฟเริ่มเกิดการล่าช้าเกิน 5 นาทีขึ้นไป และในหลาย ๆ ครั้งนายสถานีจะนำป้ายแสดงการดีเลย์ออกมาตั้งไว้ด้วย โดยเจ้าหน้าที่จะยืนแจกตั๋วนี้ที่ทางออกสถานี ซึ่งมีทั้งเป็นตั๋วเจาะรู ( เหมือนใบเสร็จทางด่วนบ้านเรา ) หรือ QR code เพื่อได้เป็นเอกสารแจ้งแบบดิจิทัล

ในกรณีที่รถไฟหยุดวิ่งเป็นเวลานาน ทางพนักงานก็จะแจกตั๋วให้เราสามารถเปลี่ยนสายรถไฟ หรือไปขึ้นรถประจำทางได้โดยไม่ต้องเสียเงินเพิ่มจากความผิดพลาดที่ไม่ใช่ของเรา นอกจากนี้บริษัทรถไฟญี่ปุ่นอย่าง JR ยังมีเว็บไซต์และแอปพลิเคชันของรถไฟครบครันในทุกภูมิภาค สามารถเช็คตารางเวลาและเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นได้แบบ Real-time อีกด้วย

การแสดงความรับผิดชอบเช่นนี้ ทำให้ผู้ใช้งานยังคงรักและยังคงใช้บริการถไฟ ไม่ใช่แค่เพราะความจำเป็น แต่เพราะความรักและความมั่นใจในบริการ สำหรับบริการสาธารณะระดับประเทศ การสื่อสารเป็นเรื่องสำคัญไม่แพ้งานระบบ และนั่นก็เป็นพื้นฐานนิสัยความจริงจัง ความรับผิดชอบ และความตรงต่อเวลาของคนญี่ปุ่น ที่สะท้อนออกมาได้จากบริการขนส่งสาธารณะของบ้านเขา

( Cover Photo : Photo by Francesco Ungaro on Unsplash & Photo by Jezael Melgoza on Unsplash )